De Synod van Whitby; Een Controverse Over Tonsuur En De Datum Van Paasviering
Het jaar 664 AD staat gegrift in de annalen van de Angelsaksische geschiedenis als het jaar dat Whitby, een pittoreske kustplaats in Noord-Yorkshire, getuige was van een hevige theologische debat. De Synod van Whitby, bijgewoond door bisschoppen, abten en geleerden uit heel Engeland, werd bijeengeroepen om twee brandende kwesties op te lossen die de jonge kerk diep verdeelden: de tonsuur – de manier waarop monniken hun haar moesten knippen – en de datum van de Paasviering.
De achtergrond van deze controverse lag in de complexe verhouding tussen de Britse kerk en de Romeinse kerk. Sinds de kerstening van Engeland door Ierse missionarissen, was de tonsuur een punt van verschil. De Ieren, onder leiding van Sint Columba, hielden vast aan de gewoonte om hun haar helemaal af te scheren, terwijl de Romeinen de tonsuur beperkten tot het Tonsuren van slechts een deel van het hoofd. Deze verschil leek misschien triviaal, maar symboliseerde diepere filosofische tegenstellingen tussen de twee kerkelijke tradities. De Ierse traditie benadrukte persoonlijke ascese en eenvoud, terwijl de Romeinse kerk zich richtte op hiërarchie en formele liturgie.
De tweede twistbetrekking betrof de berekening van de Paasdatum. De Ieren volgden de Keltische traditie, waarbij de Paasviering op de eerste zondag na de lente-equinox viel, terwijl de Romeinen de datum baseerden op astronomische berekeningen en de paasmaand volgend op het nieuwe maanlicht. Deze verschil in Paasdatum leidde tot verwarring en scheiding tussen de Britse kerken.
De Synod van Whitby werd georganiseerd door koning Oswiu van Northumbria, een heerser die bekend stond om zijn diplomatieke vaardigheden en zijn verlangen naar eenheid in zijn rijk. Oswiu nodigde zowel Ierse als Romeinse vertegenwoordigers uit, waaronder de beroemde abt Colman van Iona en de bisschop Agilbertus van Whitby.
Het debat was intens. Colman verdedigde de Ierse tradities met passie en overtuiging, terwijl Agilbertus zich beroepte op de autoriteit van de paus in Rome. Na dagen van discussies, luisterde Oswiu aandachtig naar beide partijen en kwam tot een beslissing: hij koos voor de Romeinse gebruiken.
De gevolgen van de Synod van Whitby waren verstrekkend. De tonsuur volgens de Romeinse methode werd officieel ingevoerd in Engeland, en de datum van de Paasviering werd aangepast aan de Romeinse berekening. Dit betekende het einde van de Ierse kerk als onafhankelijke entiteit in Engeland.
Voor sommigen was dit een overwinning voor de Romeinse kerk. Voor anderen markeerde de Synod van Whitby een tragisch verlies van een unieke en rijke kerkelijke traditie. Echter, ongeacht de interpretatie, de Synod van Whitby blijft een belangrijk mijlpaal in de geschiedenis van de Britse kerk.
De besluiten genomen tijdens de synod hadden invloed op meer dan alleen tonsuur en Paasdatum:
- Politiek: De keuze voor Romeinse gebruiken versterkte de banden tussen het Engelse koninkrijk en de paus, wat leidde tot politieke steun van de Kerk in Rome.
- Cultureel: De Synod van Whitby markeerde een verschuiving in de Britse cultuur, waarbij de Ierse invloeden geleidelijk plaats maakten voor een meer Romeins karakter.
Tabel 1: Vergelijking tussen Ierse en Romeinse gebruiken
| Eigenschap | Ierse traditie | Romeinse traditie |
|---|---|---|
| Tonsuur | Afgeschoren hoofd | Gedeeltelijke tonsuur |
| Paasdatum | Eerste zondag na de lente-equinox | Berekening gebaseerd op astronomie en nieuw maanlicht |
Hoewel de Synod van Whitby een einde maakte aan de Ierse kerk in Engeland, blijft het belang van de Ierse traditie duidelijk. De Ierse missionarissen hadden een cruciale rol gespeeld bij de kerstening van Engeland en hun intellectuele erfgoed bleef lang na de synod aanwezig. De Ierse monniken waren beroemd om hun geleerdheid en liefde voor de schone kunsten, en zij legden de basis voor vele kloosters in Engeland die centra werden van leerzaamheid en kunst.
De Synod van Whitby toont de complexe aard van religieuze veranderingen. Het was niet zo simpel als “Romeinse kerk wint, Ierse kerk verliest”. De beslissingen die tijdens de synod werden genomen, waren het gevolg van politieke overwegingen, theologische debatten en culturele verschuivingen.
De Synod van Whitby blijft een fascinerend onderwerp voor historici, theoloog en iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Engeland en de ontwikkeling van de christelijke kerk.